Grenzen aangeven zonder schuldgevoel: waarom het zo moeilijk is en hoe je het kunt leren

Tijdens een masterclass die ik een tijdje geleden gaf, kwam een veelvoorkomende vraag naar boven: Hoe geef ik mijn grenzen aan zonder me schuldig te voelen? Veel mensen voelen zich zo schuldig dat ze hun grenzen niet durven aan te geven. Maar waarom is dat zo? En belangrijker nog: hoe kun je het leren zonder jezelf op te offeren?

Waarom grenzen stellen zo belangrijk is

Grenzen stellen is cruciaal voor onze eigen gezondheid en welzijn. De belangrijkste grens die we hebben, is onze huid. Onze huid vormt de scheidslijn tussen onszelf en de buitenwereld, tussen wie wij zijn en wie de ander is. Dit symboliseert hoe belangrijk het is om bij jezelf te blijven, om te voelen en te luisteren naar wat er van binnen speelt.

Toch vinden we dit vaak erg moeilijk. Als je geen grenzen stelt, ben je voortdurend bezig met de ander, met zaken die je energie kosten of zelfs schadelijk voor je zijn. Omdat je jezelf niet goed voelt of herkent waar je grens ligt, lukt het vaak niet om die grenzen duidelijk aan te geven. En juist die grenzen zijn nodig om te weten wat voor jou belangrijk is. Wat maakt je blij, wat geeft je energie? Wat hoort bij jou en wat niet?

Loyaliteit aan jezelf: een vriendelijkere manier van grenzen stellen

In plaats van het harde ‘grenzen stellen’, kun je het ook zien als ‘loyaal zijn aan jezelf’. Dat klinkt meteen veel vriendelijker. In plaats van te zeggen: “Ik stel mijn grens,” kun je zeggen: “Ik ben loyaal aan mezelf en zorg voor wat ik nodig heb.”

Vaak zijn we loyaal aan onze partner, kinderen, familie, vrienden, of ons werk. Maar hoe vaak vergeten we onszelf? Als je leert loyaal te zijn aan jezelf, wordt het veel makkelijker om je grenzen aan te geven. Het wordt een natuurlijk proces omdat je voelt wat je wel en niet gelukkig maakt, wat energie geeft en wat juist niet.

Schuldgevoelens en angst voor afwijzing

Een van de grootste obstakels bij het aangeven van grenzen is de angst voor afwijzing. We zijn bang dat als we ‘nee’ zeggen, we de ander teleurstellen, dat we afgewezen zullen worden of dat de ander ons niet meer leuk zal vinden. Maar als je hier eerlijk over nadenkt, hoe vaak is dat werkelijk gebeurd? Misschien is het nog nooit gebeurd, en als het wel eens is voorgekomen, wat voor waarde had die persoon dan eigenlijk in jouw leven?

Het is heel menselijk om loyaal te willen zijn aan anderen, maar als dat ten koste gaat van je eigen welzijn, dan is het tijd om opnieuw te overwegen waar je grenzen liggen. Als je jezelf altijd voorbij loopt, krijg je uiteindelijk stress, wat kan leiden tot fysieke klachten zoals hoofdpijn, schouderklachten of zelfs een burn-out.

Burn-out én bore-out: hoe grenzen je beschermen

Grenzen stellen is niet alleen belangrijk om een burn-out te voorkomen, maar ook om bore-out te vermijden. Waar we vaak denken aan overbelasting bij een burn-out, gaat bore-out juist over onderbelasting, verveling, en het gevoel dat je niet uitgedaagd wordt.

Stel je voor dat je werk zo saai is dat je het grootste deel van je dag op sociale media doorbrengt, simpelweg omdat er niets te doen is. Of omdat je het werk dat je hebt, in een uur af hebt en de rest van de dag probeert vol te maken met onzinnige taken. Dit kan leiden tot gevoelens van frustratie, leegte, en demotivatie, wat uiteindelijk kan resulteren in een bore-out.

In beide situaties – burn-out en bore-out – is het van belang dat je je grenzen aangeeft. Bij een burn-out werk je misschien te hard en pak je alles op zonder aan te geven dat het te veel is. Je zegt niet snel nee, waardoor je agenda overvol raakt.
Wanneer je werk te weinig uitdaging biedt en je je de hele dag verveelt kan je dit uitputten wat resulteert in een bore-out.

Dus of je nu te veel werk hebt of juist te weinig, het komt neer op hetzelfde: het niet aangeven van je grenzen kan serieuze gevolgen hebben voor je mentale en fysieke gezondheid.

Waarom je grenzen aangeven je juist sterker maakt

Grenzen aangeven helpt je om stress te verminderen en beter voor jezelf te zorgen. Je hoeft niet bang te zijn dat anderen je zullen afwijzen. In feite zul je merken dat als je je grenzen aangeeft, anderen dat vaak respecteren. Het moeilijke gesprek aangaan geeft je juist de kracht om jezelf trouw te blijven en maakt je sterker in toekomstige situaties.
Je mag altijd terugkomen op een eerder gemaakt besluit.

Het kan lastig zijn om tegen een leidinggevende te zeggen: “Dit lukt me niet” of “Het werk is al klaar, heb je nog iets anders voor me?” Maar juist door dat gesprek aan te gaan, geef je je grenzen aan en zorg je voor je eigen welzijn. Dit voorkomt dat je vastloopt in je werk, of erger, in een burn-out of bore-out terechtkomt.

Begin klein: leren 'nee' zeggen

Grenzen aangeven hoeft niet groots of dramatisch te zijn. Begin klein. Oefen met ‘nee’ zeggen in situaties waar je je veilig voelt. Dit kan zijn tegen een vriend of familielid, of in een winkel. Door te oefenen met nee zeggen in kleine, veilige situaties, bouw je zelfvertrouwen op en leer je voelen wat dat met je doet.

Zeg bijvoorbeeld ‘nee’ zonder uitleg of verontschuldiging, want dit haalt de kracht uit het woord nee. Dit voelt in het begin misschien onwennig, maar het is een krachtige manier om je grenzen duidelijk te maken. Probeer het eens hardop voor de spiegel. Of maak het gebaar van “stop” met je hand terwijl je nee zegt, zodat je het fysiek ook voelt. Het gaat erom dat je oefent met het uitspreken en ervaren van je grenzen.

Loyaliteit aan jezelf is de sleutel

Grenzen stellen zonder schuldgevoel draait in de kern om loyaliteit aan jezelf. Het gaat erom dat je begrijpt wat jij nodig hebt om goed te functioneren, en dat je bereid bent daarvoor op te komen. Schuldgevoelens komen vaak voort uit verhalen die we onszelf vertellen: wat de ander van ons zou vinden of denken. Maar die verhalen zijn lang niet altijd waar.

Wees liever voor jezelf. Zorg goed voor jezelf zoals je voor een dierbare vriend zou zorgen. Door je eigen grenzen te respecteren, word je sterker en kun je op een gezonde manier in het leven staan. Je zult merken dat je hierdoor ook beter voor anderen kunt zorgen zonder jezelf te verliezen.

Grenzen stellen zonder schuldgevoel is een proces, maar het is een proces dat je leven op de lange termijn veel gemakkelijker en plezieriger zal maken.

Grenzen aangeven zonder schuldgevoel: waarom het zo moeilijk is en hoe je het kunt leren